Ssaki kraju chińskiego i odkrycia naukowe w tej części świata

Autor: league scientifique

18 kwietnia 2022

Jak mawiają wagabundzi: podróże i odkrycia są domeną nauki o nieznanych zwierzętach. W dzisiejszych czasach anegdotycznie mówi się, iż wiele zwierząt nieznanych nauce jest w kręgu zainteresowań kryptozoologii.Trzeba być dobrej nadziei, bowiem konferencja naukowa w Chinach może wdrożyc nowe odkrycia na tych dzikich ziemiach.

     Jak czytamy w China; the Great Unknown z 1971: W tym ogromnym kraju można zobaczyć zwierzęta, od wiewiórki po olbrzymią pandę, od aligatora po górskiego jaka. Dowiadujemy się ciekawych rzeczy o Chinach Północnych, gdzie izolacja i wynikająca z niej niedostępność przez tak wiele stuleci stwarzała możliwość przeżycia wielu dziwnym zwierzętom. W książce Rare Creatures and Special Local Products in China, autorstwa Zhi Dao dowiadujemy się o wiele o rzadkich zwierzętach z Chin Wschodnich i Środkowych, dziedzictwie przyrodniczym i kulturowym oraz tuzin ciekawostek o środowisku naturalnym. W Bulletin z Östasiatiska museet z 1943 roku również zdobywamy parę informacji o faunie z tej części Chin.

     W publikacji Nathana Kane'a - Wild animals of China (Fur Age, Tom 8 z 1921 roku) dowiadujemy się o mnóstwie dzikich zwierząt w Chinach, od zajęczaków po zwierzęta morskie. W publikacji Fur and Feather in North China (1914) wzmiankuje się o populacjach tchórza stepowego żyjącego na zachód od Shansi oraz o pewnym gatunku zająca żyjącym w północnym Szechuanie i Gansu, który jest określany jako Lepus sechuenensis. Zające z Gansu zostały zdefiniowane przez Satunina jako odrębny gatunek (Mammals of Eastern Europe and Northern Asia 1966). Pewne badania wyznaczają chińską łasicę - Mustela davidiana jako odrębny gatunek łasicowatego (Furskin Processing, 2013). W 1966 roku International Fur Trade Federation wskazało wytyczne co do nazewnictwa gatunku. W książce The Badgers of the World z 1983 roku otwarła się dyskusja taksonomiczna nad określeniem odrębności gatunkowej ryjonosa sorella z Hupeh. O ile wiemy, obecnie zwierzę jest podgatunkiem gatunku typowego. Wiadomo natomiast, że istnieje w zachodnim Szechuanie lokalna rasa niedźwiedzia księżycowego zwana macneilli (A Naturalist in Western China 1913). Zwierzę znane jako myszoskok górski Eozapus setchuanus określano jako reliktowe dla Syczuanu, stwierdzono również lokalną rasę tego zwierza, na północ od tego zasięgu. Jest to endemiczne stworzenie z rodziny skoczkomyszek znane ze środkowo-zachodnich Chin (The China Journal 1933). Kot krzaczastoogoniasty Felis euptilura, pierwotnie został opisany przez Pana Elliota. To zwierzę o ziemistej sierści i czerwonych plamkach jest mieszkańcem Mandżurii i innych części Chin. W Mandżurii spotyka się to zwierzę bardzo mało znane, chociaż w XX wieku jego skóra w znacznej liczbie trafiła na światowe rynki futrzarskie (James Martin Miller, 1904).

     Dysponujemy wieloma informacjami o rzadkiej faunie. Augustine Henry opublikował ciekawe informacje o mniej znanej antylopie znanej jako shan-yang, będącej gatunkiem gorala Kemas henryanus, zamieszkującego wąwozy i doliny nieopodal Ichang, w krainie zachodniego Hupeh (Zoological Society of London 1890). Zwierzę opisane przez Pere Heude na cześć odkrywcy jako goral Augustine'a Henry'ego. Obecnie stworzenie jest klasyfikowane jako Naemorhedus caudatus. Wg. China Journal 1938, niemiecka ekspedycja prowadzona przez znanego eksploratora Dr. Wilhelma Filchnera była w Mishmi Hills, w Tybecie na tropie gatunku takina, znanego nauce jako Budorcas taxicolor. Całkowicie nieznany gatunek takina odkryto na wzgórzach Shensi w 1911 roku, podczas ekspedycji azjatyckiej księcia Bedforda, nazwano go Budorcas bedfordi (The China Year Book, 1921). Złoty takin Budorcas bedfordi bytuje w górzystym krajobrazie T'ai Pei Shan, w południowo-zachodnim Shensi (Journal of the West China Border Research Society 1923). Muntiacus reevesi, to najmniejszy jeleniowaty w Chinach, żyjący w lasach południowej części prowincji Yunnan (The Natural History of China 1990). Czerwony goral, Naemorhedus baileyi odkryty w 1914 roku również zamieszkuje te ziemie. Istnieje pewien rodzaj bardzo rzadkiego kudłacza (Rhinopithecus brelichi) o którym wspomina Wilson 1913, zamieszkujący jak się zdaje północno-wschodni Kweichou. Dysponowano futrem tego zwierza pochodzącego z Van Gin Shan. Na przykład stwierdzono handel futrami wielkiej ciemnoczerwonej latającej wiewiórki Petaurista petaurista (The China Journal 1933).

      Przygody, takie jakie przeżywał słynny Agent Jej Królewskiej Mości, bądź bohaterowie Parku Jurajskiego czy Podróży Sindbada mogą być częścią życia kryptozoologów. Nieznane gatunki mogą znajdować się zarówno w muzeach jak i w niezbadanych obszarach (Journal of Cryptozoology 1984). Istnieje 10 głównych rynków futrzarskich w Yuan, Jiangxi, Sichuan, Guanxi i Gansu. Wiele rzadkich futer zwierzęcych jest sprzedawanych otwarcie, bez żadnych pytań ani dochodzenia (China Environment News 1989). Pośród tych futer, znajdują się te przynależące do gatunków nieznanych nauce.
W publikacji Raport for the Year (1963) z Hong-Kongu dowiadujemy się o masie rzadkich zwierząt z południa Chin.Environmental Protection in the People's Republic of China z 1979 roku jest wstępem do dalszych rozważań o tajemniczych zwierzętach Państwa Środka. Lagomorph Biology: Evolution, Ecology, and Conservation z 2007 to także charakterystyka obecnej wiedzy o rzadkich zajączkach ze środkowych Chin. Jest więcej niż prawdopodobne, że w północnych Chinach występują gatunki ssaków owadożernych dotychczas nieznanych nauce (Fur and Feather in North China, 1914).

     Obcy biały lis to gatunek zająca lub królika, spotykany w prowincjach Hupeh i Honan. Ma biały kolor, ale skóra jest tak cienka, a włosy tak delikatne, że nie wytrzymują długiego noszenia. Futro "obcego białego lisa” (M) to futro produkowane w owych prowincjach (Chinese Economic Journal, 1932).O białym gatunku zająca z Mongolii pisze The China Year Book w 1969 roku. Sobol jest znany w dalekowschodnim przemyśle futrzarskim także jako lis sobolowy. Jest to zwierzę należące do gatunku carnivora przypominającego lisa, ale jest mniejszy. Zwierzę to występowało kiedyś w obfitości w Mandżurii i Mongolii. Z roku na rok sobolów w mandżurskiej części zasięgu jest coraz mniej, z powodu rozwoju rolnictwa i zmniejszania się powierzchni leśnych, które są ich habitatem (China Journal 1934). Jakiś rodzaj brązowej odmiany barwnej lisa pospolitego Vulpes vulpes występował rzekomo w dzikim środowisku prowincji Ningsia (Chinese Economic Journal, 1932). Jest też informacja o rodzaju rysia z Gansu-Lynx isabellina, który stał się ofiarą wątpliwości taksonomicznych (Chinese Economic Journal, 1932). Istnieje rodzaj rzadkiego borsuka, zwanego kou-huan (lub pies-borsuk, Arctonyx leucolaemus), zwierzę stwierdzone z Chihli przez jednego z odkrywców (Royal Asiatic Society 1877). W tej samej publikacji wymienia się parę gatunków niedźwiedzi znane rdzennym chińczykom, znane nauce, ale z naukowymi znakami zapytania.

Relatywnie duży gatunek małpy wciąż nieznany nauce może być źródłem wiedzy o mniejszym dzikim człowieku takim jak man-bear (International Society of Cryptozoology 1982: 22). W 1923 roku nieopodal wioski Li-yu w prowincji Shansi zdobyto statuetki z brązu przypominające jakieś duże gryzonie, które rzekomo przedstawiają obecnie wymarłe zwierzęta z rzędu góralkowców (In Search of Prehistoric Survivors, 1996).

     W notatkach z podróży myśliwskich z pogranicza sino-tybetańskie wyłania się obraz nieznanej fauny. Ponoć (choć wydaje się to mało prawdopodobne) wielkim zagrożeniem dla piżmowców jest rodzaj nieznanego ssaka drapieżnego wielkości lisa (o którym wzmiankuje autor pewnego listu), o czarnym umaszczeniu, z żółtym pasem wokół ciała, występującym rzekomo w zachodnim Szechuanie. Futro tego zwierzęcia nie jest używane w futrzarstwie z powodu bardzo nieprzyjemnego zapachu (The China Society of Science & Arts, 1926). Autor posiadał futro tego ciekawego gatunku ssaka drapieżnego, być może chodzi o jakiś gatunek dużego łasicowatego z racji wydzielanego okropnego zapachu (być może Melogale moschata, ale nie zgadza się dieta - dodane potem: chodzi o kunę żółtogardłą Martes flavigula).

Podróżnik nabył także futro czarnego dzikiego kota oraz drapieżnika przypominającego szopa (Nyctereutes sp.?), ale także skórę cennej złotej małpy (Rhinopithecus sp.?). Wszystkie gatunki pochodzą z zachodniego Szechuanu, a informacje były zawarte w opracowaniu Game and other animals of the Sino-Tibetan border. W tym dzienniku, ale w innym opracowaniu wspomina się również o nowo odkrytej populacji jelonka czubatego Elaphodus cephalophus, żyjącej na pograniczu Chin i Birmy. Futra i czaszki jakiegoś rodzaju ryjonosa (Melogale moschata sp.?) zdobyli zoolodzy w Szechuanie (National Museum's Proceedings from USA, 1929). Odkrywca botaniczny Kingdon Ward w National Review z 1911 roku dostarcza nam informacji jakoby o jakimś pozyskanym futrze. Dostarczono je przez autochtonów chińskich w Kin-tsi-kuan, u podnóża Sin-ling Range, na pograniczu Honanu and Shensi. Futro należało do jakiegoś dzikiego psa o ciemnej sierści, wspinającego się na drzewa. Wg. charakterystyki sporządzonej przez podróżnika, te zwierzę o lisiej głowie, wielkości małego foksteriera jest zwane przez lokalnych kuo-tsi-li, czyli owocowy lis. Dostarczone dane pozwalają zidentyfikować zwierzę jako odmianę jenota Nyctereutes procyonoides, o ciemnym umaszczeniu, które zdarzają się w tej części Chin (Early Chinese Medical Literature -Donald Harper, 2013). Gigantyczny gatunek orangutanów mógł przetrwać w takich częściach Chin jak Guandong, Guangxi i Yunnan–obserwacje yerena były zgłoszone z dwóch ostatnich lokalizacji (Journal of Cryptozoology 1992). Odkrycie tak dużego zwierzęcia, nawet w dzikich i nieznanych Chinach wydaje się niebywałe.

     Tybet od dawna był dla europejczyków ziemią legendarną. Odwaga wydaje się być potrzebna w podróżach po tych nie gościnnych obszarach. Odkrycia dokonywał Armand David w Moupin (Annual Record of Science and Industry 1875). Przykładowo w swojej publikacji z 1873 roku podaje istnienie nieznanego mu gatunku muflona na tych ziemiach, który stał się rzadki w wyniku eksterminacji. Obserwacji dokonywał podczas swojej wyprawy w 1869 roku. W tym czasie Père David wysłał także pierwszą skórę pandy wielkiej bei shung do Europy. Jakiś bardzo rzadki i relatywnie duży gatunek cętkowanego jelenia zamieszkiwał ten region oraz wg. lokalnych także śnieżne góry oddzielające Kounkonor od Gansu oraz Szechuanu. Cervus nippon sichuanicus, opisany w 1978 roku jest prawdopodobnie tym gatunkiem, który w środkowo-zachodnich Chinach stał się już bardzo rzadki. W Tybecie występował wg. podróżnika również jakiś gatunek świńskiego świstaka, którego autochtoni zwali siiechu. Prawdopodobnie jest to ten sam gatunek, którego opisuje Ernest Wilson w 1913 roku pod nazwą Marmota himalyanus. Są to obszary, które w ówczesnym czasie nie mogły być eksplorowane przez obcokrajowców. Armand David opisuje swoje wspaniałe wyprawy przez dzikie tereny Chin, od Gór Feniksa w Kweichow, aż do źródeł rzeki Żółtej. U źródeł tej rzeki dostał informacje o obecności jakiegoś gatunku gazeli zdarzającej się we wschodnim Tybecie, który rzekomo przerastał wielkością dżejrany. Jest w tym miejscu prawdopodobnie mowa o dżereniu tybetańskim, czyli antylopie goa Procapra picticaudata (1904, Knowledge & Illustrated Scientific News). Misjonarz francuski odkrył także duży gatunek ryjówki o zwyczajach wydry, zwany przez polaków wodoryjkiem wytwornym Nectogale elegans. Zwierzę to zamieszkuje dzisiejsze ziemie Syczuanu (Forest and Stream, Tom 42). Eksplorując Tybet w latach 1862-1874 zebrał, zidentyfikował i zarejestrował wiele wcześniej nieznanych zwierząt (China Now 1988).

     W publikacji Decennial Reports on the Trade Navigation Industries z 1924 roku dowiadujemy się o masie rzadkich zwierząt występujących w Chekiangu, takich jak borsuki (np. Meles leptorhynchus) i pokrewne, cywety i mangusty oraz owadożerne takie jak Crocidura murina, które jest rzadkim gatunkiem. Są też opisy dwóch przeżuwaczy z rodziny jeleni. W opracowaniu czytamy o południowochińskim jeżozwierzu Hystrix suberistata, który jest okazjonalnie znajdowany na wzgórzach oraz o zającach z gatunku Lepus sinensis, które im dalej na południe od Hangchow tym są rzadsze. W China Journal z 1934 dowiadujemy się o handlowych nazwach nadawanych szczurom Rhizomys oraz o istnieniu paru gatunków gryzoni z rodzajów Callosciurus oraz Dremomys. Nadawano tym zwierzętom nazwy chekiangowskich wiewiórek pod wspólną nazwą. Prawdopodobnie występują tam gatunki nieznane nauce. Pahmi jest nazwą handlową dla skór ryjonosa Helictis moschata, zwierzęcia występującego od Szechuanu aż do Chekiang (Oddly Enough: "from Animal Land to Furtown" 1938). Chekiangowskie futra tego zwierzęcia są uważane za dobrej jakości. W rzeczywistości wydaje się, że w handlu istnieje znaczne zamieszanie co do klasyfikacji skór i futer (The China Journal 1934). Eksplorer z Szechuanu, o którym wspominaliśmy przy okazji opracowania Game and other animals of the Sino-Tibetan border informował o kotowatym zwierzęciu zwanym yellow leopard, którego futro posiadał. Było to zwierzę o ciele lisa, ale z głową jak u lamparta. Jego ogon miał 16 cali długości, a ciało 3 stopy. Futro było miękkie i grube. Nie był w stanie zidentyfikować tego ssaka drapieżnego. Chińczycy znają kota Catopuma temmincki jako huang poo, czyli owego yellow leoparda (The Mysterious Magical Cat 2018). Wiec sprawa zostaje rozwiązana. Człowiek ów, dysponował również futrem niedźwiedzia zwanego huan yao tze (panda wielka) oraz niedźwiedzia zwanego man-bear czyli brunatnego.

     Dysponujemy informacjami dotyczącymi bambusowych szczurów Rhizomys sp., których skóry o kolorze brudnego łupka są cenione, te pochodzące z gajów bambusowych z Hupeh. Surowe skóry były zawsze eksportowane bez ogonów i miały koloryt podobny do letniej szaty lisa polarnego. Skóry miały kiepski wygląd, 9 na 413 cali, używane do wyściółki rękawic (Chinese Economic Journal and Bulletin, 1932). W górach środkowych i zachodnich Chin zdarza się mnóstw rzadkich i reliktowych zwierząt takich jak małpy rhinopithecus, pandy wielkie, takiny Budorcas czy jelenie białowargie (100 Animals, 2007). Brooke Dolan brał udział w ekspedycjach odkrywających ssaki w Chinach Zachodnich i wschodnim Tybecie, które odbyły się w latach 1931 oraz 1934. Kilka nowych gatunków ssaków zostało odkrytych podczas ekspedycji Clarka i Sowerbego w górach Shen-Kan na granicy Shansi i Kansu w 1908 roku (Journal of the North China Branch of the Royal Asiatic Society 1946). Granica Wietnamska w Guangxi, cechująca się wychodniami wapiennymi, które są zalesione. Jest szczególnie ważna jako obszar ochrony małpy, lutunga białogłowego (Birding South-east China 2006). Na tych ziemiach występują inne ciekawe gatunki ssaków, takie jak wiewiórczak rdzawobrzuchy (Callosciurus erythraeus) oraz rzadka wiewiórka Tamiops maritimus (The China Journal 1938). Na wyspie Hainan zdarza się parę rzadkich gatunków ssaków takich jak cywety, lamparty, wydry, niedźwiedzie Ursus thibetana i rdzenny gatunek zajęcy znany jak Lepus bainanus (Hainan: the Island and the People, 1939).

     Nowoczesne badania też są rewolucyjne. Naukowcy badający na szeroką skalę w ostatnim czasie (2020-2021) magiczny kanion leśny w Tybecie - Yarlung Zangbo Grand Canyon, rozciągający się na przestrzeni ponad 500 km odkryli wiele. Przy pomocy fotopułapek i innych metod badawczych różnorodność ssaków została udokumentowana, od końskiego piżmowca Moschus chrysogaster?, do innych przeżuwaczy takich jak himalajskie antylopy, od wielkich cywet Viverra sp., poprzez psa-borsuka, olbrzymią latającą wiewiórka (Petaurista caniceps), czy zagrożone duże ssaki drapieżne takie jak cyjony Cuon alpinus czy pantery mgliste Neofelis nebulosa. Tymczasem w 2022 roku opublikowano inne wyniki badań, w których wykazano, iż zróżnicowanie przestrzenne i czasowe drapieżnych ssaków nie są odrębne, ale są kowariantne w ramach współistnienia w południowo-zachodnich Chinach. Badania dotyczyło mało zbadanego regionu prowincji Guizhou lub Kweichow, w Mayanghe Nature Reserve (Global Ecology and Conservation 2022), gdzie badano sześć gatunków małych drapieżników przy pomocy fotopułapek (np. Mustela katiah, Paguma larvata etc.)

     Jest wiele białych plam w zoologii chińskiej i nawet w czasach współczesnych zdarzy się być może odkrycie jakiegoś nieznanego ssaka drapieżnego czy przeżuwacza.
Owe opracowanie o zwierzętach to intro do dalszych badań naukowych. Oby zoologom nie brakowało wytrwałości.Opracował Tomasz Q. Pietrzak (@gnhi project), autor popularnonaukowy i biolog. Udostępnione wg. licencji Creative Commons w Polsce/EU. Kontakt z autorem poprzez echl.league.scientific na gmail.co